Gra na pianinie a istota biała mózgu    

Układ nerwowy składa się z istoty szarej oraz istoty białej. Istota szara znajduje się głównie w korze mózgowej, a tworzą ją ciała komórkowe neuronów (tzw. „szare komórki”). Istota biała to wypustki ciał komórek nerwowych (aksony), którymi informacje są przesyłane z ciał komórek do synaps, łączących ze sobą neurony. Zarówno istota szara, jak i istota biała pełnią ważną rolę w funkcjonowaniu układu nerwowego.

Frederik Ullen ze Stockholm Brain Institute zbadał istotę białą u osób grających na pianinie i u nie-muzyków. Okazało się, że pianiści mają lepiej rozwinięte te obszary istoty białej, które łączą części kory mózgu odpowiadające za skoordynowany ruch palców z obszarami biorącymi udział w innych procesach poznawczych zachodzących podczas gry na pianinie. Wykazano też, że im więcej czasu każdego dnia muzyk poświęcał na ćwiczenia, tym aksony w jego istocie białej były obficiej pokryte mieliną i ciaśniej ułożone. Z badań dzieci w wieku 5-18 lat wynika również, że lepsze rozwinięcie istoty białej koreluje z wyższym ilorazem inteligencji.

Istota biała może również grać rolę w rozwoju dysleksji. Jej przyczyną są zakłócenia koordynacji czasowej przepływu impulsów w obwodach odpowiedzialnych za czytanie, a przyczyną takich zakłóceń może być niedorozwój istoty białej. Nieprawidłowości istoty białej wykryto również u osób z brakiem słuchu muzycznego, z zaburzeniami mowy, u chorych na ADHD, autyzm, otępienie starcze, chorobę Alzheimera.

”Naukowcy porównali rozwój istoty białej w mózgu pianistów dzieląc ich na trzy grupy: takich, którzy zaczęli lekcje gry na pianinie w dzieciństwie, jako nastolatki i wieku dorosłym. Następnie podzielili każdą grupę w zależności od liczby godzin spędzanych na ćwiczeniach w poszczególnym wieku. To przyniosło zaskakujące odkrycie. Mielinizacja dróg istoty białej zwiększała się proporcjonalnie do liczby godzin spędzanych na ćwiczeniach. Naukowcy obserwowali tę zależność bez względu na to, czy dana osoba zaczęła grę na pianinie jako dziecko, czy w wieku dorosłym. W mózgach dzieci, które wciąż jeszcze podlegały bardziej rozległym procesom mielinizacji, ćwiczenia gry na pianinie zwiększały strukturę istoty białej w znacznie liczniejszych obszarach mózgu.”

(R. Douglas Fields „Drugi mózg“ str. 342– Wpływ gry na instrumentach na proces mielinizacji.)

Istota biała, inaczej mielina, działa dla aksonów w mózgu, jak izolacja w kablu elektrycznym, nie dopuszcza do wycieku sygnałów elektrycznych i przyspiesza ich podróż:

„Na podstawie licznych badań dowiedziono, że śpiewanie i granie na instrumentach ma wpływ na funkcje kory mózgowej. Podczas muzykowania aktywowane są różne obszary mózgu odpowiedzialne m.in za umiejętności motoryczne, postrzeganie zmysłowe i emocje. (…) regularny trening pozostawia trwałe ślady w mózgu. (…) Najnowsze badania wskazują jednak na to, że wychowanie muzyczne wpływa na rozwój mowy: dzieci grające na fortepianie trafniej określają emocje (smutek, radość, strach czy złość) towarzyszące czytanym zdaniom niż dzieci w mniejszym stopniu uzdolnione muzycznie, które nie grają na żadnych instrumentach”.

(C. Nitsch i G Hüther „Muzykowanie czyni mądrzejszym” w: „Wspieranie rozwoju dziecka”, wyd. Olesiejuk 2013, s. 189-190)

Źródło: Bengtsson SL, et al. Exensive piano practicing has regionally specific effects on white matter development. Nature Neuroscience 2005 - link do badań